Informacje dla dorosłego pacjenta ze zdiagnozowanym przez lekarza sezonowym alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa (zwanym także katarem siennym) stosującego ALERIC SPRAY

Alergiczny nieżyt nosa (ANN), alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, jest procesem zapalnym przebiegającym w obrębie błony śluzowej nosa po kontakcie z alergenem, na który pacjent jest uczulony. Alergia wiąże się z nadmierną aktywacją układu odpornościowego. Kontakt z alergenem powoduje patologiczną produkcję przeciwciał (immunoglobulin IgE), które łącząc się z alergenem, pobudzają układ odpornościowy. Aktywowane komórki układu odpornościowego uwalniają histaminę powodującą już po kilku minutach objawy takie jak: kichanie, świąd i wodnisty wyciek z nosa (nasilające się maksymalnie po ok. 15-30 min). Poza histaminą wydzielane mogą być również inne substancje chemiczne (mediatory zapalne), odpowiadające za narastanie stanu zapalnego. W błonie śluzowej zaczynają się gromadzić komórki zapalne, mogące prowadzić do blokady nosa. Utrzymywanie się stanu zapalnego sprzyja powstawaniu nadreaktywności błony śluzowej nosa, która może powodować nasilenie objawów ANN w odpowiedzi na takie dodatkowe czynniki, jak zmiany temperatury, klimatyzacja, dym papierosowy czy silne zapachy.

Diagnozę stawia lekarz po szczegółowym zebraniu wywiadu, zbadaniu pacjenta oraz wykonaniu badań dodatkowych, potwierdzających rozpoznanie.

Do głównych alergenów odpowiedzialnych za ANN należą: alergeny roztoczy kurzu domowego, pyłków roślin, zarodniki grzybów pleśniowych, alergeny odzwierzęce oraz tzw. alergeny zawodowe (m.in. mąka, lateks, izocyjaniany, formaldehyd, inne).

W Polsce alergenami najczęściej wywołującymi sezonowy alergiczny nieżyt nosa są pyłki traw (np. wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa i zboża uprawne, np. żyto), drzew (brzoza, leszczyna, olcha, rzadziej: jesion, wierzba, dąb, topola) i chwastów (np. bylica pospolita, rzadziej babka lancetowata). Pyłki roślinne często wywołują również objawy ze strony oczu (np. łzawienie, świąd, zaczerwienienie). Stężenia pyłków w Polsce są monitorowane, a informacja o nich dostępna w środkach masowego przekazu (także w Internecie).

Profilaktyka pierwotna polega na działaniach mających na celu zmniejszenie ryzyka rozwoju alergii. Należą tutaj takie aktywności, jak unikanie ekspozycji na dym tytoniowy, ograniczenie ekspozycji na alergeny kurzu domowego u dzieci czy alergeny zawodowe u dorosłych. Również karmienie piersią niemowląt może zmiejszać ryzyko rozwoju alergii u dzieci w późniejszym życiu.

Jeżeli u pacjenta rozpoznano już chorobę alergiczną, to istotna jest profilaktyka wtórna – jej podstawowym zaleceniem jest unikanie narażenia na znane uczulające alergeny oraz minimalizacja zagrożeń środowiskowych. Chorzy nie powinni wychodzić z domu w słoneczne dni podczas pylenia traw czy drzew, unikać spacerów w pobliżu pylących zbóż czy łąk, a także jazdy samochodem z otwartym oknem. Osoby takie powinny znać kalendarz pyleń roślin, wykorzystywać dane z komunikatów publikowanych w prasie codziennej i w Internecie na temat aktualnego nasilenia pylenia, aby w okresie najintensywniejszego pylenia (w miarę możliwości) zastosować metody minimalizujące narażenie na alergeny.

Jedyną potwierdzoną metodą, która może zapobiec pojawieniu się nadwrażliwości na kolejne alergeny oraz rozwojowi astmy oskrzelowej u chorych na ANN jest immunoterapia swoista.

Jeśli alergicznemu nieżytowi nosa towarzyszy duszność i suchy, męczący kaszel (zwłaszcza pojawiające się napadowo w godzinach nocnych, porannych lub po wysiłku), należy zgłosić się do lekarza w celu przeprowadzenia diagnostyki w kierunku astmy oskrzelowej – choroby, w której stan zapalny dotyczy nie nosa, ale płuc. Ryzyko rozwoju astmy wśród pacjentów z alergicznym nieżytem nosa jest kilkukrotnie wyższe. U chorych na ANN zaleca się wykonanie przesiewowych badań w kierunku występowania astmy oskrzelowej (m.in. spirometrii). W badaniu populacji polskiej 73,6% osób z rozpoznaną astmą deklarowało występowanie nieżytu nosa. Do 40% chorych z ANN ma astmę oskrzelową.

Skuteczne leczenie ANN to mniejsze ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej, jak również lepsza jej kontrola. Leczenie ANN ma na celu zmniejszenie natężenia objawów ze strony nosa, pośrednio wpływając na przebieg astmy.

Pamiętaj! Leczenie alergicznego nieżytu nosa ustala i monitoruje lekarz.

Celem leczenia jest poprawa jakości życia pacjenta poprzez jak najlepsze opanowanie objawów choroby, zapobieganie powikłaniom i chorobom współistniejącym z ANN. Wybór metody leczenia uwzględnia chorobę podstawową, nasilenie objawów, skuteczność wybranych metod oraz preferencje pacjenta (droga podania leku, koszty terapii). Z reguły stosuje się zasadę stopniowego włączania leków w zależności od nasilenia objawów. Co istotne, jeżeli chorobie podstawowej towarzyszą objawy z innych narządów, konieczna jest dodatkowa konsultacja lekarska. Objawy oskrzelowe (kaszel, duszność) mogą wymagać diagnostyki i leczenia astmy. Objawy ze strony narządu wzroku wymagają konsultacji okulistycznej.

Podstawowym elementem leczenia jest postępowanie niefarmakologiczne, do którego zalicza się:

• odpowiednia edukacja chorego na temat przyczyn powstawania choroby i objawów oraz informacja o stosowanych lekach, mechanizmach ich działania i instrukcją ich prawidłowego stosowania. Jeżeli pacjent ma jakiekolwiek wątpliwości, powinien skonsultować się lekarzem.
• unikanie narażenia na alergeny (patrz wyżej: Zapobieganie).

Doraźną ulgę może przynieść płukanie błony śluzowej nosa roztworem soli izo- lub hypertonicznej – mechanicznie usuwające alergeny z błony śluzowej nosa oraz zmniejszające nasilenie objawów ANN.

Postępowanie farmakologiczne polega na stosowaniu leków z różnych grup terapeutycznych – przede wszystkim leków przeciwhistaminowych stosowanych doustnie oraz leków przeciwzapalnych – miejscowo działających glikokortykosteroidów donosowych. Poza tym mogą być stosowane leki przeciwleukotrienowe, bromek ipratropium, leki obkurczające naczynia błony śluzowej nosa oraz leki przeciwhistaminowe stosowane donosowo i dospojówkowo.

Swoista immunoterapia jest jedyną przyczynową terapią alergicznego nieżytu nosa. Polega na podawaniu uczulającego alergenu we wzrastających dawkach przez kilka lat (w postaci iniekcyjnej lub podjęzykowej). Wywołuje to efekt tolerancji na dany alergen. Ten sposób leczenia jest przeznaczony dla osób z cięższymi objawami ANN, które nie poddają się leczeniu farmakologicznemu, ale również u pacjentów bez możliwości unikania alergenu, którzy nie tolerują lub nie akceptują leczenia farmakologicznego.